AI Act, czyli Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie sztucznej inteligencji, to projekt unijnego aktu prawnego, który ma na celu stworzenie ram regulacyjnych dla rozwoju i zastosowania sztucznej inteligencji (SI) w krajach członkowskich Unii Europejskiej. Jego głównym celem jest zapewnienie bezpiecznego i odpowiedzialnego wdrażania nowych technologii SI, a także ochrona obywateli przed potencjalnymi zagrożeniami wynikającymi z jej wykorzystania. AI Act, który został zaprezentowany przez Komisję Europejską w kwietniu 2021 roku, jest jednym z pierwszych tak ambitnych regulacji na świecie, mających na celu regulowanie tej dynamicznie rozwijającej się dziedziny.
Cel AI Act
AI Act ma na celu zrównoważenie dwóch kluczowych kwestii: wspierania innowacji technologicznych oraz zapewnienia ochrony dla obywateli i społeczeństwa. Nowe przepisy mają na celu:
- Zwiększenie zaufania do sztucznej inteligencji – poprzez ustanowienie jasnych norm i standardów bezpieczeństwa oraz ochrony praw podstawowych.
- Promowanie innowacji – zapewniając warunki do rozwoju technologii sztucznej inteligencji w sposób odpowiedzialny i zgodny z zasadami etycznymi.
- Ochrona praw podstawowych – zapobiegając nieetycznemu lub szkodliwemu wykorzystywaniu SI, takiemu jak dyskryminacja czy naruszenie prywatności.
Kluczowe założenia AI Act
Rozporządzenie AI Act opiera się na zasadzie „ryzyka”, klasyfikując systemy sztucznej inteligencji na podstawie stopnia ryzyka, jaki mogą one stwarzać dla społeczeństwa i obywateli. W zależności od tego, jak duże jest to ryzyko, systemy AI zostaną podzielone na cztery główne kategorie:
- Ryzyko minimalne – dotyczy systemów AI, które mają niewielki wpływ na zdrowie, bezpieczeństwo czy prawa obywateli (np. gry komputerowe, czatboty). Te systemy nie będą podlegały żadnym szczególnym regulacjom.
- Ryzyko ograniczone – obejmuje systemy AI, które mogą wpływać na decyzje użytkowników, ale w sposób, który nie stwarza poważnych zagrożeń. Przykładem mogą być rekomendacje zakupowe w sklepach internetowych czy narzędzia do analizy danych w marketingu.
- Ryzyko wysokie – dotyczy systemów AI, które mogą mieć istotny wpływ na życie i prawa ludzi, takich jak systemy rozpoznawania twarzy, zarządzanie ruchem drogowym czy podejmowanie decyzji w sprawach sądowych. Systemy te będą podlegały ścisłym regulacjom, w tym obowiązkowi przejścia przez szczegółowe oceny ryzyka i testy zgodności z normami bezpieczeństwa.
- Ryzyko nieakceptowalne – dotyczy systemów AI, które są uznawane za zbyt niebezpieczne lub nieetyczne, aby mogły być stosowane. Przykładem może być wykorzystanie sztucznej inteligencji do manipulacji ludzkimi emocjami lub masowe stosowanie rozpoznawania twarzy w przestrzeniach publicznych.
Obowiązki dla firm i instytucji
AI Act nakłada szereg obowiązków na firmy i instytucje wykorzystujące sztuczną inteligencję, szczególnie w przypadku systemów uznanych za wysokiego ryzyka. Przewiduje m.in.:
- Dokonywanie oceny ryzyka i zapewnienie przejrzystości procesów podejmowania decyzji przez systemy AI.
- Wprowadzenie odpowiednich procedur zarządzania ryzykiem związanym z wdrażaniem i użytkowaniem technologii SI.
- Przestrzeganie standardów bezpieczeństwa w zakresie ochrony danych osobowych i ochrony przed niepożądanymi efektami ubocznymi działania systemów AI.
- Dokumentacja procesów – konieczność przechowywania dokumentacji technicznej, która będzie dowodem na zgodność z wymaganiami AI Act.
- Audyt i nadzór nad systemami AI, w tym regularne przeprowadzanie audytów technicznych oraz utrzymanie systemów monitorujących.
Wykorzystanie sztucznej inteligencji a prawa człowieka
Ważnym elementem AI Act jest dbałość o przestrzeganie praw człowieka i zapobieganie nieetycznym praktykom. Rozporządzenie nakłada szczególny nacisk na to, aby systemy AI nie prowadziły do naruszenia podstawowych praw, takich jak prawo do prywatności, równość wobec prawa czy wolność od dyskryminacji. Systemy takie jak rozpoznawanie twarzy czy analiza danych osobowych muszą spełniać określone wymogi ochrony danych, co ma na celu ograniczenie potencjalnych nadużyć.
Przyszłość AI Act
AI Act stanowi ważny krok w kierunku stworzenia jednolitych regulacji dla sztucznej inteligencji na poziomie Unii Europejskiej. W miarę jak technologie SI rozwijają się w zawrotnym tempie, regulacje te mogą być dostosowywane, aby lepiej odpowiadały na nowe wyzwania i zagrożenia. Przyjęcie AI Act przez Parlament Europejski i Rady UE jest tylko początkiem – przed nami trudne zadanie wdrażania tych przepisów w życie, monitorowania ich skuteczności i reagowania na zmiany w technologii.
Dzięki AI Act Unia Europejska może stać się liderem w tworzeniu odpowiedzialnych i etycznych standardów dotyczących sztucznej inteligencji, wyznaczając kierunek dla innych regionów i państw w kwestii regulowania nowych technologii.
